تعریف کالیبراسیون
در فناوری اندازه گیری (مترولوژی)، کالیبراسیون مقایسه مقادیر اندازه گیری تجهیز دریافت شده با مقادیر استاندارد کالیبراسیون با دقت مشخص است. چنین استانداردی می تواند یک دستگاه مرجع با دقت مشخص باشد. این عمل ممکن است شامل تنظیماتی باشد تا معیارهای پذیرش را برآورده کند، اما به طور دقیق، اصطلاح کالیبراسیون فقط به معنی عمل مقایسه است و شامل تنظیم نیست.
کالیبراسیون (Calibration) در استاندارد ملی ایران به معنای مقایسه دستگاه اندازه گیری با استاندارد و تعیین میزان خطای این دستگاه نسبت به آن و در صورت لزوم تنظیم کالیبراسیون بر اساس استانداردهای مربوطه است. کالیبراسیون، به بیان ساده، به اندازه گیری و دقت یک واحد اندازه گیری در برابر یک مرجع تایید شده اشاره دارد. با توجه به اینکه نتایج با کیفیت بالا و آزمایش های دقیق از طریق آزمایش و اندازه گیری قابل اعتماد انجام می شود، انجام مراحل کالیبراسیون در دستگاه های آزمایشگاهی و پزشکی ضروری است.
چرا کالیبراسیون؟
در واقع، هیچ اندازه گیری کامل نیست. مقدار اندازه گیری شده همیشه شامل عدم اطمینان ناشی از کمبود تجهیزات اندازه گیری، رویه ها و متغیرهای تصادفی است. تجهیزات اندازه گیری باید به طور مرتب کالیبره شوند. با گذشت زمان، فرسودگی و رویدادهای غیرقابل پیش بینی، قابلیت ردیابی نتایج را به استانداردهای مشکوک تبدیل می کند و نیاز به ارزیابی مجدد دارد. برای دستگاه های کالیبره شده گواهی کالیبراسیون صادر و به دستگاه ضمیمه می شود. نیازی به کالیبره کردن هر دستگاهی نیست. کالیبراسیون معمولاً با اهداف زیر انجام می شود:
- ایجاد قابلیت نظارت بر دستگاه ها با توجه به معیارها
- از اعتبار مقادیر خوانده شده توسط ابزار اندازه گیری اطمینان حاصل کنید.
چرا باید ابزار و وسایل خود را کالیبره کنید؟
با افزایش تقاضا برای دقت و عدم اطمینان شناخته شده، بسیار مهم است که بدانید داده های خوانده شده شما برای مطابقت با استانداردهای کیفیت صنعت، الزامات مشتری و / یا الزامات داخلی تا چه اندازه واقعیت را نشان می دهد.
– اگر دقت مهم است، تجهیزات خود را کالیبره کنید.
– اگر اینطور نیست، چرا اندازه گیری می کنید؟
یکی از مواردی که در ابزار دقیق و اتوماسیون صنعتی باید مورد توجه قرار گیرد، کالیبراسیون تجهیزات ابزار دقیق است. معمولا پس از مدتی کارکرد، در اندازه گیری تجهیزات خطایی به وجود می آید که باید دقت لازم برای عملکرد صحیح فرآیند و سیستم را داشته باشد. بنابراین دستگاه باید برای کالیبراسیون به آزمایشگاه های کالیبراسیون فرستاده شود وگرنه متخصص کالیبراسیون در محل دستگاه خطای آن را دریافت می کند و اگر بتواند خطا را تصحیح و آن را ریست کند می تواند خطا را دریافت کند. کالیبراسیون ابزار دقیق بسیار مهم و اجباری است زیرا ابزار دقیق به طور کلی نقش اساسی در صنایع مختلف دارد.
روش و چگونگی کالیبراسیون
کیفیت و هزینه کالیبراسیون به روش کالیبراسیون و تعداد نقاط بررسی شده بستگی دارد. هزینه کالیبراسیون یک عامل مهم و تعیین کننده در اجرای آن است. در روش های مختلف کالیبراسیون هزینه ها متغیر است. به طور کلی کالیبراسیون را می توان به سه روش اعمال کرد. اولین روش کالیبراسیون به دست آوردن خطا و ثبت نتیجه است. روش دوم شامل کالیبراسیون روش اول است و علاوه بر آن نتایج با استانداردها و دستورالعمل ها مقایسه شده و وضعیت تجهیزات با پذیرش یا رد مشخص می شود. روش سوم کالیبراسیون شامل روش دوم و همچنین شامل اصلاح، تعمیر و یا رفع خطاهای ایجاد شده می باشد. بنابراین لازم است در مورد انواع روش های کالیبراسیون بیشتر توضیح داده شود.
نحوه کالیبره کردن ترانسمیتر فشار در ویدئو زیر…
سیستم های کالیبراسیون را می توان به چهار گروه زیر تقسیم کرد:
-
کالیبراسیون جهت بازرسی و تصحیح
- کالیبراسیون فقط به منظور بازرسی
- کالیبراسیون فقط به منظور تصحیح
- عدم کالیبراسیون
مراحل انجام کالیبراسیون
کالیبراسیون تجهیزات اندازه گیری یک موضوع حساس است. بنابراین، اگر قصد دارید همیشه یک ابزار کالیبره و دقیق داشته باشید، باید مراقب باشید. هنگام کالیبره کردن دستگاه، مراحل زیر را به ترتیب انجام دهید:
1.کدگذاری
ابتدا لازم است ابزارهای مختلف اندازه گیری با حوصله و دقت کافی کدگذاری شوند. البته کدنویسی به تنهایی کافی نیست. تهیه کارت شناسایی وسایل و همراه داشتن لیست کامل با شناسنامه آنها الزامی است.
2.طبقه بندی
پس از کدگذاری، طبقه بندی وسایل اندازه گیری بر اساس کالیبراسیون ضروری است. این طبقه بندی را می توان بر اساس معیارهای مختلفی انجام داد. اهمیت، فاصله زمانی (فاصله کالیبراسیون)، هزینه و سختی پارامترهای اصلی هستند که باید به آنها توجه کنید.
3.تعیین حد مجاز خطا
هرگز نمی توان از یک دستگاه اندازه گیری دقت بی نهایت انتظار داشت. بسته به میزان دقت مورد نیاز شما، همیشه مقداری حاشیه خطا وجود خواهد داشت. البته تعیین حاشیه خطا به عهده شماست. برای کالیبره کردن دستگاه ها، محدوده خطا را با توجه به کاربرد مورد نظر تعیین کنید.
4.انتخاب کاليبره کننده
یکی از مهم ترین مراحل پیش روی شما انتخاب کالیبراتور است. بسیاری از موسسات یا حتی افراد ممکن است ادعا کنند که متخصص کالیبراسیون هستند. دانش قبلی شما در انتخاب شما کمک خواهد کرد.
5.اجرای کاليبراسيون
در این مرحله با انجام آزمایش، درصد خطای دستگاه مشخص شده و عملیات کالیبراسیون انجام می شود. که با مراجعه به استاندارد و تجربه، دستگاه تنظیم شده و یا در صورت داشتن ایرادات اساسی برای تعمیر ارسال می شود. در نهایت گواهی کالیبراسیون و برچسب صادر و نصب می شود.
6.ثبت سوابق کاليبراسيون
حفظ سوابق کالیبراسیون بسیار مهم است. این اهمیت زمانی آشکار می شود که تجهیزات توسط بازرسان مختلف مرکز نظارت شوند. سوابق کالیبراسیون مستندترین و قابل اعتمادترین سوابق است که سلامت کلی تجهیزات را نشان می دهد. علاوه بر این، اگر قصد فروش دستگاه خود را دارید، این اسناد برای شما مهم خواهند بود.
کالیبراسیون استاندارد چیست؟
آزمایشگاه کالیبراسیون ابزار اندازه گیری را با یک مقدار صحیح، یعنی یک استاندارد قابل ردیابی، مقایسه می کند. استاندارد کمیتی است که براساس هفت واحد پایه SI بعلاوه تعدادی واحد مشتق شده ساخته شده است. SI سیستم بین المللی واحدها است.
هفت واحد پایه SI: متر (m)، کیلوگرم (Kg)، زمان (S)، آمپر (A)، کلوین (K)، مول (mol) و کاندلا (cd)
تاییدیه کالیبراسیون معتبر چیست؟
گواهی‌های کالیبراسیون متفاوت هستند زیرا همه آزمایشگاه‌های کالیبراسیون از استانداردهای صنعتی یکسانی پیروی نمی‌کنند و همچنین بسته به جایی که کالیبراسیون در هرم یا سلسله مراتب کالیبراسیون قرار دارد متفاوت است. به عنوان مثال، گواهی کالیبراسیون مورد نیاز برای ترازو فروشگاهی ممکن است بسیار ساده باشد، در حالی که گواهی کالیبراسیون برای تعادل دقیق در آزمایشگاه کالیبراسیون ممکن است محتوای فنی بیشتری داشته باشد. یک آزمایشگاه معتبر به طور مستقل توسط یک سازمان اعتباربخشی ملی ارزیابی می شود تا معیارهای بین المللی مربوط به سیستم کیفیت و صلاحیت فنی آنها را داشته باشد. تاییدیه در یک کمیت اندازه گیری خاص، “دامنه اعتبار”، به وسیله استاندارد بین المللی ISO / IEC 17025 اعطا می شود.
چرا باید از آزمایشگاه معتبر استفاده کرد؟
ISO / IEC 17025 یک استاندارد بین المللی کیفیت شناخته شده است. علاوه بر اینکه اطمینان از اندازه گیری را برای فعالیت های خود فراهم می کنید، اگر مشتریان بدانند که تجهیزات آزمایش شما توسط آزمایشگاه کالیبراسیون مستقل و واجد شرایط کالیبره شده است، به معنی برچسب کیفیت برای شرکت و محصولات شما خواهد بود.
انواع کالیبراسیون کدامند؟
اکنون، بیایید به برخی از متداول‌ترین انواع کالیبراسیون که ممکن است نیاز به استفاده از آنها داشته باشید، نگاهی بیاندازیم.
- رطوبت و دما
اگر با دوربین های حرارتی، دماسنج ها، مولد رطوبت، ایستگاه های هواشناسی و سایر دستگاه هایی که با دما و رطوبت کار می کنند کار می کنید، باید آنها را کنترل کنید. این نوع کالیبراسیون باید در یک محیط کنترل شده انجام شود تا تغییرات خارجی بر نتایج تأثیری نداشته باشد.
- فشار
فرستنده ها، گیج ها و فشار سنج ها نیاز به کالیبراسیون فشار دارند. در این فرآیند، طیف فشار هیدرولیک و گاز اندازه گیری می شود. تجهیزات معمولاً باید بر اساس استانداردهای ملی یا بین المللی کالیبره شوند.
- مکانیکی
کالیبراسیون مکانیکی عواملی مانند نیرو، جرم، ارتعاش یا گشتاور را کالیبره می کند. به عنوان مثال، ممکن است برای اندازه گیری دقیق وزن نیاز به کالیبره کردن یک ترازو داشته باشید. آچارهای گشتاور، میکرومترها و ترازوها نیز ممکن است به این نوع کالیبراسیون نیاز داشته باشند.
- برق
ابزارهایی که فرکانس، ولتاژ یا مقاومت را اندازه گیری می کنند نیاز به کالیبراسیون الکتریکی دارند. این تجهیزات ممکن است شامل کلمپ متر، دیتالاگر و آزمایش کننده عایق باشد. علاوه بر این انواع کالیبراسیون مرسوم، ممکن است لازم باشد وسایل مختلف را به روش های مختلف کالیبره کنید. هر نوع کالیبراسیون شامل استفاده از روش های مختلف برای به دست آوردن نتایج است.
مکان انجام کالیبراسیون کجاست؟
مکان کالیبراسیون می تواند در آزمایشگاه شرکت و یا در محل استفاده از دستگاه باشد. بهتر است دستگاه را در محل استفاده کالیبره کنید تا مواردی مانند تغییر شرایط محیطی یا آسیب به دستگاه در حین حمل و نقل در صحت کالیبراسیون نقشی نداشته باشد.
برچسب گذاری:
دستگاه کالیبره شده باید از دستگاه کالیبره نشده قابل تشخیص باشد تا خطاهای تصادفی در دقت آزمایش اختلال ایجاد نکند. برای این منظور معمولاً برچسبی روی دستگاه کالیبره شده چسبانده می شود که نام و کد شناسایی دستگاه، تاریخ کالیبراسیون، تاریخ کالیبراسیون بعدی، محدودیت های استفاده و استفاده از دستگاه درج می شود.
همزمان با این مرحله برگه ثبت کالیبراسیون ارائه می شود که شامل مواردی از قبیل: اطلاعات شناسایی صحیح دستگاه (نام، کد، سریال)، نام مسئول و محل نگهداری، تاریخ، حدود خطای قابل قبول، نتایج کالیبراسیون به صورت مقادیر قبل از تبدیل و پس از تصحیح برای هر یک از مقادیر مورد اندازه گیری، تعداد سری مقادیر مورد استفاده برای کالیبراسیون دستگاه محاسبه می شود. شرایط محیطی در حین اندازه گیری، نام شخصی که آزمایش را انجام داده است، جزئیات هرگونه محدودیت در استفاده، جزئیات تمام تنظیمات، خدمات، تعمیرات و تغییرات انجام شده شامل می شود.
نتیجه گیری
درک اهمیت کالیبراسیون تجهیزات موجود در کارخانجات و مشاغل یکی از موارد مهمی بود که در زمان استقرار استانداردهای سری 9000 در مشاغل ایرانی مورد توجه قرار گرفت. کالیبراسیون اثربخشی یک دستگاه یا ماده مرجع را با مقایسه مستقیم تعیین می کند. بسیاری از مردم فکر می کنند که انجام فرآیند کالیبراسیون فقط هدر دادن پول و زمان است. این افراد باید بدانند که هرگونه عدم دقت اندازه گیری می تواند منجر به تشخیص اشتباه و حوادث ناگواری شود!
در کشور ما تنها شرکت هایی که دارای مجوز لازم از اداره ملی استاندارد ایران هستند مجاز به صدور گواهی کالیبراسیون مورد تایید اداره استاندارد می باشند. توجه داشته باشید در صورتی که گواهی کالیبراسیون توسط شرکت های فاقد مجوز صادر شده باشد، برای بازرسان اداره استاندارد معتبر نمی باشد. امیدوارم این مقاله به سوالات شما در مورد کالیبراسیون و اهمیت آن پاسخ داده باشد. در تابان کنترل دقیق، در بخش وبلاگ و فروشگاه، هدف ما خدمت به شماست.
سوالات متداول
کالیبراسیون چیست؟
همان طور که گفته شد کالیبراسیون (Calibration) در استاندارد ملی ایران به معنای مقایسه دستگاه اندازه گیری با استاندارد و تعیین میزان خطای این دستگاه نسبت به آن و در صورت لزوم تنظیم کالیبراسیون بر اساس استانداردهای مربوطه است. کالیبراسیون، به بیان ساده، به اندازه گیری و دقت یک واحد اندازه گیری در برابر یک مرجع تایید شده اشاره دارد. با توجه به اینکه نتایج با کیفیت بالا و آزمایش های دقیق از طریق آزمایش و اندازه گیری قابل اعتماد انجام می شود، انجام مراحل کالیبراسیون در دستگاه های آزمایشگاهی و پزشکی ضروری است.
مکان انجام کالیبراسیون کجاست؟
مکان کالیبراسیون می تواند در آزمایشگاه شرکت و یا در محل استفاده از دستگاه باشد. بهتر است دستگاه را در محل استفاده کالیبره کنید تا مواردی مانند تغییر شرایط محیطی یا آسیب به دستگاه در حین حمل و نقل در صحت کالیبراسیون نقشی نداشته باشد.
عمل کالیبراسیون با چه اهدافی انجام می شود؟
1.برای اطمینان از قرائتهایی که از دستگاه صورت میگیرد، 2.برای تعیین درستی مقادیر خوانده شده از دستگاه، 3.برای استقرار قابلیت ردیابی دستگاه به استانداردهای مرجع
سیستم های کالیبراسیون به چند دسته تقسیم میشوند؟
کالیبراسیون جهت بازرسی و تصحیح، کالیبراسیون فقط به منظور بازرسی، کالیبراسیون فقط به منظور تصحیح، عدم کالیبراسیون
چرا برای کالیبراسیون باید از آزمایشگاه معتبر استفاده کرد؟
ISO / IEC 17025 یک استاندارد بین المللی کیفیت شناخته شده است. علاوه بر اینکه اطمینان از اندازه گیری را برای فعالیت های خود فراهم می کنید، اگر مشتریان بدانند که تجهیزات آزمایش شما توسط آزمایشگاه کالیبراسیون مستقل و واجد شرایط کالیبره شده است، به معنی برچسب کیفیت برای شرکت و محصولات شما خواهد بود.
اهمیت انجام کالیبراسیون چیست؟
همان طور که در بالا اشاره شد، کالیبراسیون اثربخشی یک دستگاه یا ماده مرجع را با مقایسه مستقیم تعیین می کند. بسیاری از مردم فکر می کنند که انجام فرآیند کالیبراسیون فقط هدر دادن پول و زمان است. این افراد باید بدانند که هرگونه عدم دقت اندازه گیری می تواند منجر به تشخیص اشتباه و حوادث ناگواری شود!
هزینه فرایند کالیبراسیون چقدر میشود؟
هزینه کالیبراسیون به روش کالیبراسیون و تعداد نقاط بررسی شده بستگی دارد. هزینه کالیبراسیون یک عامل مهم و تعیین کننده در اجرای آن است. برای کسب اطلاعات بیشتر با شماره های سایت تابان کنترل دقیق تماس بگیرید.